De klassieke sauna, uitleg en werking

De sauna
Voor iemand die niet weet wat een sauna inhoudt, volgt hieronder een zo duidelijk mogelijke uitleg over de werking van de sauna en wat het doet met het lichaam. Het is een heel verhaal, maar als je de moeite wilt nemen dit van boven tot onder door te lezen, zul je (waarschijnlijk) tot het inzicht komen dat het nemen van een saunabad zo gek nog niet is…..
Wat is een sauna eigenlijk?
De oorsprong van de sauna ligt in Finland, waarbij de eerste sauna's waarschijnlijk slechts kuilen in de helling van een heuvel waren. In eerste instantie werden deze ruimtes gebruikt als onderdak gedurende de (koude) wintermaanden. Voor warmte werden in de kuil dan stenen opgewarmd totdat ze gloeiend heet waren, waarna er water overheen werd gegooid waardoor er nog meer warmte (stoom) werd afgegeven. De temperatuur liep dan zo hoog op dat mensen hun kleren konden uittrekken. In Finland is nog een aantal van deze holsauna's. In de tegenwoordige tijd is een sauna een ruimte waarin de omgevingstemperatuur verhoogd wordt, en dan wel dusdanig verhoogd dat ons lichaam gaat zweten. Het is de bedoeling om tijdens het saunabezoek het gehele lichaam aan dezelfde temperatuur bloot te stellen, dat houdt dus in dat bij het zitten op een bank in de sauna het beter is om de voeten op te trekken, zodat die in dezelfde temperatuurszone zijn als de rest van het lichaam. Bovenin de sauna, op de hogere banken, is het uiteraard warmer dan onderin. Denk maar aan de warme lucht van de kachel tijdens de winter, die stijgt ook altijd op!
Maar wat gebeurt er met je lichaam in de sauna ?
Eigenlijk reageert je lijf op een spel van warm en koud. Er gebeurt dan ook heel wat tijdens een saunabezoek, waarbij overigens het belangrijkste is dat er alleen maar goede dingen met je lichaam gebeuren. Als je op een goede manier gebruik maakt van de sauna geef je je lichaam een training, je ververst de vochtreserves, bouwt weerstand op én een saunabad zorgt voor een ontspanning van lichaam en geest. In de sauna moet je lichaam "vechten". Ja, niet echt natuurlijk, maar je lijf moet zich toch echt wel inspannen om die temperatuurswisselingen aan te kunnen. In een sauna heerst een temperatuur van zo'n 500 C op de vloer tot 1000 C aan het plafond. In de eerste paar minuten openen de huidporiën zich en komen je zweetkliertjes in werking. Onder invloed van de warmte vindt in je lichaam een vaatverwijding plaats. Hierdoor zal je bloeddruk iets afnemen, waarna je lichaam probeert dat te corrigeren door de hartwerking iets op te voeren om zo voldoende bloed te laten circuleren, maar omdat je in een ruststand bent (immers, je zit of ligt alleen maar in de sauna) neemt deze verhoogde hartslag na een paar minuten al weer af. Je gaat zweten om je lichaam door middel van verdamping te koelen. Dat zweten moet je leren. De beginneling zal er over het algemeen meer moeite mee hebben dan de regelmatige saunabezoeker. Het vocht dat nodig is om te zweten wordt direct aan je bloed onttrokken, waardoor de bloeddruk nog meer zal dalen. Gelukkig heb je in je lichaam voldoende "vochtdepots" liggen en kunnen je organen heel wat vocht missen, zodat dit tekort aangevuld kan worden. Dit houdt in dat je organen minder gaan werken. Daarom is het dan ook niet aan te bevelen om vlak voor het saunabezoek een flinke maaltijd te gebruiken. Ook door de ingeademde hete lucht wordt via het slijmvlies veel warmte aan de luchtwegen afgegeven. Dankzij de versnelling in de bloedstroom loopt de temperatuur van de huid niet verder op dan tot 400 C, waarbij het teveel aan warmte via de bloedbanen wordt afgevoerd naar de kern van je lichaam. De lichaamstemperatuur loopt lang niet zo hoog op als die van de huid. Hoger dan zo'n 38 à 390 C wordt die temperatuur niet. Na zo'n tien minuten schiet je afkoelmechanisme tekort en wordt het tijd om de sauna te verlaten. Dit moet rustig gebeuren, nadat je de laatste 1 à 2 minuten rechtop hebt gezeten met de voeten naar beneden.
Verversing vochtreserves
Denk hierbij maar aan het olie verversen van je auto. Een geoefend saunabader 'verliest' over het algemeen zo'n halve tot anderhalve liter vocht per saunabezoek. Met het transpiratievocht wordt er echter niet alleen maar vocht (= water) aan je lichaam onttrokken, maar b.v. ook melkzuren die na een grote lichamelijke inspanning in de weefsels zijn achtergebleven. Het lichaam wordt zo door de van binnenuit aangevoerde bestanddelen van het transpiratievocht als het ware "schoongespoeld". Deze regelmatige opruiming van stofwisselingsresten en van stoffen die hier eventueel na ziekteprocessen zijn blijven hangen is een van de belangrijkste 'diepte-effecten' van het saunabaden.
Om het verlies van al dat vocht te compenseren wordt er door de nieren in een bepaalde periode na het saunabad minder vocht afgescheiden. De urine wordt daardoor meer geconcentreerd en donkerder van kleur. Tijdens het saunabad zelf bestaat er echter nog een grote aandrang op de nieren. Om te voorkomen dat nadien de werking van de nieren teveel wordt afgeremd kan men door het drinken na afloop van het bad (bij voorkeur [mineraal]water) het verloren gegane vocht weer aanvullen. Dat is vooral van belang voor mensen met nierklachten. De goede 'dieptewerking' van de sauna wordt het minst verstoord als men dit drinken kan uitstellen tot na afloop van het bad.
Je bouwt weerstand op
In de sauna hoef je niet bang te zijn voor kouvatten.Bij regelmatig saunabezoek wordt je lichaam gehard en zul je ook buiten de sauna minder last hebben van kouvatten dan niet-sauna bezoekers. In de saunacabine doe je zoveel warmte op dat je de gang naar buiten in de frisse lucht en de koude douche daarna als prettig ervaart. Hoe kan dat?
Een gezond mens heeft en lichaamstemperatuur van 37 graden Celsius. De warmte die voortdurend vrijkomt door de stofwisseling of spierarbeid wordt in de regel naar de huid vervoerd en afgegeven, mits de omgevingstemperatuur lager is dan die van het lichaam. In de saunacabine (waar die temperatuur veel hoger is) zorgt het lichaam door het bevochtigen van de huid (zweetdruppels) voor veel waterverdamping en de daarmee gepaard gaande verdampingskoude. In de sauna verwijden alle bloedvaten de lagen van de opper- en onderhuid zich sterk en neemt de afkoeling door transpireren tot een maximum toe. Toch is dit niet voldoende om de temperatuur niet te doen stijgen. Inwendig niet meer dan 1 of 2 graden, maar de huidtemperatuur stijgt wel tot boven de 400 C. Het teveel aan warmte moet het lichaam in de afkoelfase weer afgeven, waarbij de in de huid gelegen bloedvaten wijd open staan. Neemt men nu een koude douche en daarna een dompelbad dan vernauwen de bloedvaten in de huid zich razendsnel. Tijdens het warme voetenbad daarna verwijden die bloedvaten zich weer. Die herhaalde verwijding, vernauwing en weer verwijding van de bloedvaatjes in de huid zorgen voor een training van het lichaam. Mensen die regelmatig naar de sauna gaan en de saunagang zo'n 2 à 3 maal volgens de regels herhalen trekken zich op deze manier een natuurlijke zomer-/winterjas aan en zij zullen merken dat zij steeds minder gevoelig worden voor temperatuurverschillen, ook in het dagelijks leven.
Hoe neem je een verantwoorde sauna?
In het kort volgt hieronder de saunagang:
1. douchen (is voor jezelf prettig, voor andere saunagebruikers prettig; iedereen is schoon). Bovendien voorkomt het nat maken van je haren het uitdrogen van je haren
2. afdrogen met liefst een andere handdoek dan die straks in de sauna gebruikt wordt, het afdrogen bevordert (straks) het zweten;
3. een warm voetenbad (een soort voorverwarming van je lichaam)
4. neem plaats in de sauna, zittend of liggend, net wat je prettig vindt, maar wel zo dat het hele lichaam op dezelfde hoogte is (dus zitten met opgetrokken benen bijvoorbeeld). Houd dit zo'n 8 tot 10 minuten vol;
5. verlaat de sauna, neem als het even kan een hap frisse buitenlucht, dat bevordert de afkoeling, onder meer doordat je longen dan gelijk afkoelen;
6. neem een koude douche of dompelbad, het is even schrikken, maar daarna gaat je lichaam heerlijk tintelen en geeft een verfrist gevoel;
7. neem weer een voetenbad, dit bevordert de bloeddoorstroming weer;
8. als er een zwembad of whirlpool binnen bereik is, is dit een goed moment om daarvan gebruik te maken
9. ga rusten. Immers, je lichaam heeft net een grote prestatie geleverd en het is belangrijk dat je je lichaam de gelegenheid geeft daarvan bij te komen; duur ca. 15 minuten;
10. (alweer) een voetenbad
11. naar behoefte kun je dan nog een keer in de sauna gaan zitten, of, als je het zat bent, kun je nogmaals een koude douche nemen.
En klaar is je saunabezoek. Niet vergeten je weer aan te kleden natuurlijk!